Categorieën
Terug in de taal

warm bier

Zelfs als het buiten bitterkoud is, zullen ouders hun kinderen niet snel op temperatuur laten komen met glühwein (‘gloeiwijn’). Glühwein is immers een alcoholische drank, gemaakt door rode of witte wijn te verwarmen met kaneel, kruidnagel, steranijs en citrusschillen. Bij ons is dit verwarmende drankje voornamelijk bekend van kerstmarkten en wintersportgebieden in Duitstalige landen. In Nederland en België is niet wijn maar bier de volksdrank. En daarvan maakte men tot aan het midden van de negentiende eeuw een met glühwein vergelijkbare winterse drank: warmbier.

Om warmbier te maken verwarmde men bier, deed er een scheut brandewijn bij en zoette het geheel met honing, stroop of suiker. Welgestelde mensen voegden aan dit mengsel ook – indertijd dure – specerijen toe, zoals kruidnagels, gember of kaneel. Huishoudens met een kleinere beurs namen hun toevlucht tot goedkopere, gemakkelijker te verkrijgen toevoegingen als anijs, salie en jeneverbes.

Troost

In 16e-eeuwse bronnen komen we daarnaast het woord warmelbier of wermelbier tegen. Het gaat daarbij om bier dat – vermoedelijk in verwarmde toestand – werd geschonken tijdens huwelijksfeesten. Later gebruikte men het woord om te verwijzen naar de feestelijke bijeenkomst zelf ter gelegenheid waarvan men warmelbier dronk. Eenzelfde betekenisontwikkeling heeft zich voorgedaan bij troostelbier (of troostbier). Aanvankelijk duidde het bier aan dat bij een begrafenis troost moest verschaffen; gaandeweg kreeg bier ook hier de betekenis ‘maaltijd ter gelegenheid van een belangrijke levensgebeurtenis’.

Drinkgelag

Niet alleen tijdens maar ook voorafgaand aan een huwelijk vloeide het gerstenat rijkelijk. Om hun ondertrouw te vieren gaven de aanstaande bruid en bruidegom een groot feest, dat een kwanselbier werd genoemd. Op dat feest schonken zij aan vrienden en aan jongeren uit de buurt in grote hoeveelheden kwanselbier. De autoriteiten waren die drinkgelagen een doorn in het oog en zij probeerden deze dan ook via wetgeving aan banden te leggen. In een plakkaat uit 1711 luidt het:

Wy verbieden andermael aen alle nieuwe getrouwde, oft de gene staende te trouwen, oft hunne vrienden, te beloven, geven oft te betaelen eenigh drinck-gelagh ofte Quansel-bier oft schotel-spyse; mitsgaeders aen alle andere van daer op te komen, het selve te ontfangen oft te heysschen … voor oft naer het houwelijck

Kinderbier

Werd een gehuwd stel gezegend met de geboorte van een kind, dan was het tijd voor kinderbier. Dat was een feestelijk onthaal voor familie en buren bij de geboorte, meer specifieker bij de doop van een kind. Pas in de 20e eeuw komt het woord kinderbier voor in de huidige betekenis van een non-alcoholisch schuimend drankje speciaal voor kinderen. Hiermee of met een glaasje kinderchampagne kunnen ook zij feestelijk het glas heffen bij een feestelijke gebeurtenis zoals de viering van Oud en Nieuw. Gezondheid!

  • kindelbier in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
  • kinderbier in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
  • kwanselbier in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
  • troostelbier in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
  • troostelbier in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
  • warmbier in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
  • wermelbier in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)

Meer lezen