Als het goed is maakt het niet uit of je een timmerman of een timmervrouw in huis krijgt, getimmer is getimmer. Een woord als vrouwengetimmer doet dan waarschijnlijk ook de wenkbrauwen fronsen bij wie gendergelijkheid nastreeft, want je zou het woord ook als een wat neerbuigende term op kunnen vatten.
Vrouwenverblijf
Maar een al dan niet negatief geladen woord vrouwengetimmer, ter omschrijving van wat een timmervrouw doet, kennen we niet in het Nederlands. Toch is vrouwengetimmer een paar eeuwen lang een normaal woord geweest: het was in de 17de en 18de eeuw, in beschrijvingen van vooral Oosterse vorstenhoven, een benaming voor het meestal streng bewaakte vrouwenverblijf. Timmeren betekende vroeger namelijk ook ‘bouwen’ en de zelfstandige naamwoorden timmer, getimmer of getimmerte waren aanduidingen voor ‘een (deel van een) bouwwerk of woning’. In het gewone Duitse woord Zimmer, ‘kamer’, is deze betekenis nog altijd duidelijk herkenbaar.
(Voorname) vrouwen
Bij vrouwengetimmer is mooi te zien hoe de betekenis van een woord zich kan ontwikkelen. Eerst duidt vrouwengetimmer het verblijf of vertrek aan dat alleen bestemd is voor de adellijke en aanzienlijke dames aan het hof van een of andere heerser. Vervolgens wordt het gebruikt als verzamelnaam voor de voorname bewoonsters van die vrouwenvertekken. En uiteindelijk evolueert het tot een collectieve aanduiding voor vrouwen in het algemeen. In die laatste betekenis heeft het woord dan helemaal niets meer met een gebouw of een vrouwenverblijf te maken.
Één vrouw?
In het Duits ging deze betekenisevolutie nog wat verder en gebruikte je Frauenzimmer niet alleen als collectief, maar ook als de benaming voor een individuele vrouw. In het Nederlands is deze stap echter nooit gezet, en we moeten bekennen dat het Woordenboek der Nederlandsche Taal daarin een steekje heeft laten vallen: de betekenis ‘individuele vrouw’ die bij vrouwentimmer gegeven wordt, lijkt gebaseerd te zijn op een foutieve interpretatie van twee 17de-eeuwse citaten.
- Timmeren en timmer in het Middelnederlandsch Woordenboek (MNW)
- Timmeren en timmer in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT)
- Getimmer en getimmerte in het WNT
- Vrouwengetimmer en vrouwentimmer in het WNT
- Frauenzimmer in het Deutsches Wörterbuch van de gebroeders Grimm (DWB)