Paplepeltaal
Categorie: Woorden van de week
zeikdempel
In Nederlands-Limburg de dialectnaam voor mier.
verwendicappen
Juist níét doen in de inclusieve speeltuin.
vier vrijheden
Vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal.
landzoen
Met een landzoen kan het escalerende stikstofconflict een halt worden toegeroepen.
vrijheidskonvooi
In naam van de vrijheid geen bewegingsvrijheid
nikkestaart
Nikkestaart, barende vrouwen en ventevrouw: dialectnamen voor een windhoos.
waakstudent
Waakzame student biedt hulp
kameelpaard
Waarom heette het langgenekte beest met vlekken vroeger kameelpaard in het Nederlands?
weekendvoetbal
De voetbalpiramide wordt gerenoveerd
auwblauwbloem
In mei en juni bloeit de prachtige auwblauwbloem volop. Waar komt die naam vandaan en welke andere dialectwoorden zijn er voor de korenbloem?
verikeaïsering
‘Al dat gejij’
rattenkasteel
Ratten die in een rattenkasteel wonen, hebben het niet zo goed als je denkt.
hooischrik
In Limburg wordt een sprinkhaan ook wel hooischrik genoemd. Waar komt die naam vandaan en welke andere dialectwoorden zijn er nog meer voor dit springdiertje?
dierzaamheid
Een duurzame relatie tussen mens en dier.
handdwaal
Op de Dag van de Handdoek staan we stil bij deze onmisbare lap stof. En bij een verdwenen synoniem: de handdwaal.
voedselmiljardair
Die hoeft géén droog brood te eten
eperus
Eperus, djest, stekelvarken: namen voor een inheems dier. Geprikkeld?
landscape
Als je je telefoon een kwartslag draait, is het beeld landscape. Waarom heet dat zo?
hado
Digitaal trefbal voor gamers en sporters
gadood
Beroertes zien we als welvaartsziekten, maar in de middeleeuwen kwamen ze ook al voor.
bijen-cao
Bezig voor de bij
zoöp
Op naar een meerstemmige wereld
kieszak
Wat is een kieszak en wat heeft het met tanden te maken?
ruilfeestdag
Verlof dat bij jouw overtuiging past
verknollen
Tegenwoordig betekent verknollen ‘bedriegen’ of ‘verknoeien’, maar dit woord had vroeger ook een andere betekenis.
A/B-test
Wie of wat test je met een A/B-test?
tieken
Het verhaal van tieken, kieken en kuiken.
flurona
Dubbele pech bij dubbelinfectie
volkwijg
Russische journalisten mogen het woord oorlog niet meer gebruiken als ze schrijven over het Russisch-Oekraïense conflict. Nederlandse journalisten zouden zo’n verbod gemakkelijk kunnen omzeilen.
westsplaining
De wereld door een westerse bril
verzenderkensdag
1 april, de dag om mensen voor de gek te houden.
ruimteduider
Voetballer met ruimtelijk inzicht
springtijd
De lente is aangebroken. Wanneer ontstonden de woorden voor dit seizoen eigenlijk?
ick
“Bah, wat een afknapper!”
peloton
In welke takken van sport (of daarbuiten) kun je een peloton aantreffen?
luter
De voorjaarsschoonmaak hangt in de lucht. Dan grijp je naar luter, loog of wapeling.
doemscrollen
Doemdenken doet doemscrollen.
maaldrager
Een maaldrager bezorgde geen maaltijden, maar wat dan wel?
maseratisyndroom
Wantrouwen tegen woningcorporaties
bombakkes
Bombakkes of mombakkes: een carnavalsmasker. Waar komen die woorden en masker zelf vandaan?
groenflatie
Gepeperde vergroeningsrekening
moederzoon
Overspel in de middeleeuwen bracht niet alleen kinderen maar ook bijzondere woorden voort.
alscuus
Als ‘sorry’ lastig is.
makelaar
Niet de huizenverkoper, maar een verticaal element in een kap of op een dak.
bloemenstruis
Het bloemrijke Nederlands telt tal van woorden voor boeketten.
Wüstburger
Slager in Goirle verkoopt gouden plakken
sneeuwbarig
Prachtige, met witte sneeuw bedekte bergtoppen waren sneeuwbarig
vinkjestering
Aanklacht tegen het vinkjessysteem
temper
Op Lichtmis, 2 februari, eet je pannenkoeken gemaakt van temper (beslag). Waar komen dat woord en die traditie vandaan?
vergislockdown
Tragisch onnodige lockdown?
putertieren
Seksueel grensoverschrijdend gedrag werd vroeger putertieren genoemd.
kunstbooster
Een culturele oppepper
sociale uitsluiting
Buiten de maatschappij staan of erbuiten gehouden worden maakt het leven moeilijk.
batje
Januari is in Vlaanderen de maand voor solden, koopjes, batjes en hazard.
dunch
Een soort brunch, maar dan later
moutvlieg
Fruitvliegjes zijn heel vervelend, maar een moutvlieg of een biervlieg wil je liever ook niet in huis hebben.
aquamatie
Letterlijke en figuurlijke eindoplossing
dertienavond
6 januari, Driekoningen, wordt ook wel dertiendag genoemd; de avond ervoor dertienavond. Wat zijn dan de lokale tradities?
stoplichtregel
Stop over jezelf bij rood
profijtertje
Vroeger hoefden stompjes kaars niet te worden weggegooid. Dankzij een bijzonder voorwerp: het profijtertje.
schroet
In veel regio’s wordt met kerst traditioneel kalkoen gegeten, maar in Limburg eten ze misschien wel schroet of sjroet. Waar komt dat woord vandaan?
kerstvormig
Kerstig, kersterig en kerstachtig drukken uit dat iets doet denken aan de sfeer van Kerstmis. Maar geldt dat ook voor kerstvormig?
polaire vortex
Verstoring van de polaire vortex kan voor extreem winterweer zorgen. Wat is dat?
Zoals ieder jaar zetten we een selectie uit onze rubriek Nieuw woord van de week op een rij: elke maand een woord. Een terugblik op 2021 in twaalf nieuwe woorden.
tabberd
In West- en Oost-Vlaanderen is tabberd het gewone dialectwoord voor een nachtjapon.
flits
Haastige spoed….
klophengst
Sinterklaas klopt in deze tijd zachtjes tegen het raam. Krijgt hij daarbij de hulp van een klophengst?
omikronvariant
Geen nu en xi maar omikron.
apsjaar
Apsjaar wordt gebruikt voor een zonderling, een rare snuiter. Waar komt het woord vandaan?
brorona
Brorona is de nieuwe manflu.
chronogram
Een chronogram is een jaardicht of jaartalvers.
retirade
Wat is de overeenkomst tussen het leger en iemand die hoge nood heeft? Ze trekken zich allebei graag terug.
schnitzelpaniek
Effect van de 2G-regel op sommige Oostenrijkers.
enkbiegel
Enkbiegel of enkbeugel is de naam die de eekhoorn in het noordoostelijke deel van Belgisch-Limburg krijgt. Waar komt dit dialectwoord vandaan?
intimiteitscoördinator
Een nieuw beroep.
overlijder
Alle mensen zijn sterfelijk, maar niet iedereen lijkt lijdzaam op zijn einde te wachten.
maanwappie
Een nieuw soort ‘lunatic’.
bamisweer
Echt herfstweer met lage temperaturen en veel regen en wind, wordt ook wel bamisweer genoemd. Waar komt het vandaan?
alcoholvrijmibo
Een nuchtere borrel.
verouderd
Iemand die oud is, werd een paar decennia geleden nog bejaard genoemd. Maar welke woorden waren daar eerder voor in gebruik?
gumcultuur
Cultuur waarin het andere weggegumd wordt.
geirnaart
De familienaam Geirnaert en de naam voor de garnaal klinken in het dialect hetzelfde, maar heeft Geirnaert iets te maken met de garnaal?
bloedweigerpasje
Pasje tegen bloed van gevaccineerden.
valhoed
Vroeger konden kinderen wel tegen een stootje, dankzij de valhoed.
tangens
Wie wiskunde B heeft gehad op school weet misschien nog wel wat tangens is: een verhoudingsgetal in de meetkunde.
blaffetuur
Dialectwoorden voor het draaiende houten vensterpaneel dat aan weerszijden van het raam buiten is bevestigd.
dakherder
Schapenhoeder op een parkeergarage.
verlangzaamheid
Net als wij hadden ook middeleeuwers last van uitstelgedrag.
rozeboordencriminaliteit
Stelen van de baas, ook door vrouwen.
spinhoer
September is spinnenmaand. Wat voor dialectnamen bestaan er allemaal voor de spin?
woonschaamte
Wel een groot of mooi huis? Schaam je!
absenteren
Niet alle tot slaaf gemaakten legden zich neer bij hun miserabele situatie. Sommige kozen ervoor te absenteren.
draaideurdocent
De draaideur in de lift.
meuzie
In het Oost-Vlaamse dialect heet de mug meuzie, maar dit dialectwoord is zeker niet algemeen bekend. Mug is het woord dat meestal in de dialecten wordt gebruikt, maar dan op verschillende manieren uitgesproken.
vrijwilligen
Nóg actiever vrijwilligerswerk doen.
beyoncéfeminisme
Feminisme als verdienmodel.
pssst-terreur
Straatintimidatie, bijvoorbeeld sisgedrag, wordt steeds erger.
borstvoedingsbank
Voeden kan hier, nu ook op een bank.
snuifschaamte
Na de moord op Peter R. de Vries groeit de snuifschaamte.